VOKO Utrecht

Een mooi initiatief waarvoor we niet op reis hoeven is voedselkollectief Utrecht, oftewel VOKO.  Het collectief koopt samen voedsel in van boeren uit de omgeving. Er is een bestelsysteem waarin je eens in de twee weken een bestelling kunt plaatsen. Dat wordt dan opgehaald en op een centrale plek uitgedeeld door mensen die lid zijn van het collectief. Elk lid levert zo een bijdrage als vrijwilliger en krijgt daar betaalbaar lokaal voedsel, en nieuwe contacten voor terug.

Zelf werd ik afgelopen najaar lid. Wat dat betreft kunnen we beter niet op reis gaan. Het lokale voedsel in Nederland is toch best beperkt in de winter, en de lekkere verse groenten van boeren in de omgeving Utrecht gaan we komende zomer missen. We moeten onderweg maar op zoek naar andere lokale boeren.

Wat voor mij een reden was om lid te worden van VOKO was om meer in contact te komen met waar mijn voedsel vandaan komt maar ook om in contact te komen met mensen die dat ook belangrijk vinden. Voor dit blog sprak ik met een aantal leden en oud-leden.

Wat vinden mensen in VOKO?

In de eerste plaats levert  VOKO voedsel. Voor mijzelf en verschillende anderen die ik sprak, is het voedsel wat ik afneem bij VOKO een kleine aanvulling op de andere boodschappen die ik doe, zeker in de winter. Maar in het seizoen kun je in je hele behoefte aan groenten en fruit voorzien, zo verzekerde één van de leden me. Ook kom je in aanraking met lekkere groenten die je anders niet zo snel zou eten zoals aardpeer, veldzuring, szechuan pepers, of ijskruid.  

Daarnaast draagt VOKO bij aan bewustwording over waar het voedsel vandaan komt. Al is het maar omdat je automatisch alleen voedsel uit het seizoen afneemt (of producten die goed houdbaar zijn). In de supermarkt kun je ook alleen eten uit het seizoen kopen maar als je je daar zelf niet in verdiept heb je daar niet zo’n idee van.

Ook door met mensen te praten en er over na te denken wordt je je bewuster van de voedselproductie. Bij een ritje naar de boer samen met een mede-VOKO’er is voedsel een logisch gespreksonderwerp. En bij het opzetten van VOKO moesten natuurlijk de nodige keuzes gemaakt worden over wel of geen vlees afnemen, of al het eten biologisch moet zijn en van hoe ver weg het eten mag komen. Dat helpt ook om meer bewust te worden. 

VOKO draagt ook bij aan gemeenschapsvorming en met anderen in contact komen. Voor mij was dat één van de redenen om lid te worden en daarin ben ik niet de enige. Het op vrijwillige basis mee helpen met het reilen en zeilen van VOKO helpt natuurlijk om met elkaar in contact te komen. Daarnaast worden er ook sociale activiteiten georganiseerd zoals etentjes en boerderijbezoekjes. Voor wie wil is er dus ruimte voor sociale contacten maar is er ook een zekere mate van vrijblijvendheid.

De kracht van collectieven

Eén van de mensen met wie ik sprak noemde de kopieerbaarheid van VOKO. Daar zit misschien wel een kracht van dit soort initiatieven. VOKO Utrecht is ook niet de enige VOKO. Zo is er bijvoorbeeld VOKO Mokum en VOKO Amersfoort, waar initiatiefnemers van VOKO Utrecht in het begin het nodige van af hebben gekeken. Toch is elke VOKO uiteindelijk uniek en valt of staat het voortbestaan met de betrokkenheid en inzet van de leden. 

Eén van de initiatiefnemers met wie ik sprak, Winny, is inmiddels niet meer lid omdat ze te veel verantwoordelijkheid voelde en het moeilijk was om die in een andere rol los te laten. Ook zonder haar draait VOKO Utrecht door, met de afgelopen tijd een flinke aanwas. Dat laat misschien wel de kracht zien van een collectief dat groter is dan de individuen die er bij betrokken zijn. Toch blijft een collectief bestaan uit individuen met hun eigen principes. Besluiten nemen waarin iedereen zich kan vinden vergt dan ook het nodige geduld.

Eén van de redenen voor Winny om met VOKO Utrecht te beginnen was haar interesse in het functioneren van collectieven. Daar had zij in het kader van onderzoek ook over geleerd in de context van woning coöperaties en zorgcoöperaties. Haar conclusie is dat het opzetten en in stand houden van zo’n collectief best wel complex is, zeker met alle regels die Nederland kent. Dat vereist een grote betrokkenheid van mensen die wat weten of de tijd hebben zich ergens in te verdiepen. Ik ben heel benieuwd wat we op onze tocht nog meer zullen leren over collectieven en coöperaties.

Meer weten over VOKO Utrecht? Kijk ook eens op de website. Met name de podcasts kan ik erg aanraden.