Groningse groene waterstof
Tijdens onze week in Groningen sprak ik (Els) verschillende mensen over waterstof. Van tevoren kreeg ik erg wisselende reacties als ik aan mensen vertel dat ik over waterstof zou gaan spreken met mensen. Vaak vrij negatief, en dat vind ik natuurlijk interessant dus dan vraag ik altijd waarom ze āniet in waterstof gelovenā of āhet onzin vindenā, er van gaan zuchten of zeggen tja… waterstof. Uit de verschillende antwoorden haal ik drie dingen; er bestaat bij veel mensen nog steeds een groot misverstand over wat waterstof nu precies is en welke functie het heeft en daardoor kan waterstof overkomen als een soort wondermiddel of mensen zien het als een manier voor grote bedrijven om gewoon door te kunnen gaan met wat ze doen, of ze vinden dat er teveel van wordt verwacht.
In mijn eigen promotieonderzoek kijk ik ook naar de rol van waterstof in het toekomstige energiesysteem, en hoewel de toekomst niet te voorspellen is, denk ik wel dat (groene) waterstof er een plek in zal hebben. In deze blog zal ik daar verder op ingaan, en op de gesprekken die ik heb gevoerd met drie mensen die ieder vanuit hun perspectief met waterstof bezig zijn in Groningen.
Waterstof als hulpmiddel in de energietransitie
Wat heeft waterstof eigenlijk te maken met duurzaamheid of duurzame energie? Als we onze energievoorziening op (voornamelijk) wind en zon willen laten werken, dan is het niet vanzelfsprekend dat er altijd stroom uit het stopcontact komt. Vraag en aanbod van stroom moeten namelijk altijd precies op elkaar aansluiten, en waar je een aardgascentrale makkelijk op- of af kunt schakelen, kan dat niet met een zonnepaneel of windturbine. Om een betrouwbare duurzame energievoorziening te creƫren is dus een vorm van opslag nodig, en daarbij kan waterstof een belangrijke rol spelen. Waterstof kun je namelijk maken uit groene stroom van wind en zon (dat heet groene waterstof) en vervolgens opslaan. Het is dus belangrijk om te beseffen dat je waterstof niet uit de lucht of uit de grond haalt, je moet het eerst maken. Waterstof is dus een energiedrager, maar geen energiebron. En bij het maken van waterstof uit stroom wordt ca 25-30% van de stroom omgezet in warmte in plaats van in waterstof, dus als je die warmte niet gebruikt gaat die energie verloren. Waterstof is dus geen tovermiddel, maar een hulpmiddel waarbij je altijd moet afwegen wanneer het goed van pas komt.
Waar je die waterstof allemaal voor kunt gebruiken vertelde ook Patrick Cnubben van het HEAVENN project (zie ook dit filmpje). In dit project wordt in verschillende stukjes de hele (groene) waterstofketen van productie tot gebruik opgezet. Die waterstof kun je vervolgens weer terug omzetten in stroom (energieopslag), of direct gebruiken. Want al gaan we meer elektrisch doen, er zijn delen van de energievoorziening die moeilijk elektrisch kunnen. Denk bijvoorbeeld aan de industrie, waar nu ook al al heel veel (uit aardgas geproduceerde) waterstof wordt gebruikt. In de (zware) mobiliteit zou je ook waterstof kunnen gebruiken voor voertuigen of zelfs vliegtuigen. Ook daarover ging mijn gesprek met Patrick wat je in deze podcast kunt terugluisteren.
Zijn aanstekelijke enthousiasme werkte voor mij inspirerend ondanks de gebroken (koude) nacht die ik erop had zitten. Het mooie was ook dat in het HEAVENN project meerdere kleine projecten lopen die dan uiteindelijk weer deel uitmaken van iets groters. Zo blijft het overzichtelijk voor de deelnemende partij(en), maar past het toch in een groter geheel.
Els en Patrick op Groningen Airport 
Patrick’s waterstofauto
Grootschalige waterstof uit windstroom
Een paar dagen later sprak ik Sietse Wijnstra van de Gasunie. Het Gasunie gebouw is van grote afstand te zien in Groningen en is antroposofisch gebouwd, het was bijzonder om daar naar binnen te mogen. Maar ik kwam dus voor Sietse die betrokken is bij het NortH2 project. Het NortH2 project heeft als ambitie om in in 2030 4 GW (de grootste gascentrales zijn ruim 1GW) aan waterstofproductiecapaciteit te realiseren (op land) en in 2040 10 GW. In eerste instantie wil je de groene stroom van de windturbines natuurlijk directĀ voor elektrificatieĀ gebruiken, dat gaf Sietse ook aan.Ā Maar op enig moment past al die duurzame stroom niet meer altijd op het stroomnet. Bovendien zijn naast elektronen ook moleculen nodig in sommige sectoren.Ā Dus moet je ook naar waterstof kijken. Dat je stroom verliest is danĀ relatief, als het qua kosten nog maar wel logisch is om te doen. AlsĀ weĀ slim zijn,Ā denken we nu wel alĀ over deĀ dingenĀ die weĀ in 2050Ā nodig zullen hebben. Daarom is het belangrijk om ook nu al waterstofprojecten te gaanĀ plannen, al hebben weĀ nu geen overschot aan groene stroom.Ā In de komende jaren zal dat gaan veranderen.
Je kunt je ook afvragen of we als Nederland wel al die waterstof zelf moeten gaan maken. Dat hoeft ook niet per se, je zou het in de toekomst ook kunnen importeren uit gebieden waar het goedkoper gemaakt kan worden (denk bijv. aan de Sahara of de woestijn in AustraliĆ«) en vervolgens importeren per schip of zelfs pijpleiding. In Nederland hebben we een super goede gasinfrastructuur en natuurlijk havens, dus de Gasunie zit hier een rol voor zichzelf in de toekomst, om in plaats van aardgas waterstof te gaan transporteren door Nederland. Zoān project als NortH2 is interessant omdat grote partijen (zoals Gasunie, Shell, RWE en Equinor) hiermee een belangrijke stap willen zetten richting een volledig groen energiesysteem, wat niet niet zonder waterstof kan. Hoe je het ook wendt of keert, bij deze partijen zit veel kennis en ervaring als het gaat om het werken offshore en/of met gas, dus met zoān groot project wordt er een serieuze stap in een nieuwe richting gezet.
Het Gasuniekantoor 
In gesprek met Sietse Wijnstra
Waterstof op kleinere schaal
Ook op kleinere schaal wordt in Groningen over waterstof nagedacht. Zo sprak ik ook met Tineke van der Meij, projectleider H3-Demonstrator bij EnTranCe (de energieproeftuin van de Hanze Hogeschool) en de Groene Waterstofbooster bij the New Energy Coalition. Tineke heeft jaren bij de Gasunie gewerkt maar wilde graag met nieuwe (vormen van) energie bezig zijn en houdt ervan om kennis te delen. We hadden samen dan ook een heel energiek en geanimeerd gesprek waarin we allerlei ideeĆ«n en mogelijke linkjes tussen onze werkzaamheden uitwisselden op het terras van haar prachtige tuin. Zoveel vrouwen kom je ook niet tegen in āwaterstoflandā, dus dat maakte het extra leuk.
Tineke deelt haar kennis op verschillende manieren; bij de Groene Waterstofbooster door het midden- en kleinbedrijf te helpen om te kijken welke rol waterstof voor hen zou kunnen spelen. En bij EnTranCe met studenten, er zijn daar testfaciliteiten waar studenten, bedrijven en anderen samen aan onderzoek en demonstratie van nieuwe energietechnologieƫn kunnen werken. Zo worden er bijvoorbeeld verschillende cv-ketels op waterstof getest. Waterstof kun je dus ook gebruiken om huizen mee te verwarmen, maar ook hier moet je goed blijven nadenken, aldus Tineke. Waterstof moet je zien als de laatste oplossing, als andere dingen (warmtepomp, warmtenet) niet werken. En sowieso geldt, eerst isoleren, want alle energie die je niet gebruikt is de meest duurzame energie die er is.
Els en Tineke 
Tineke’s tuin
Uiteindelijk zullen we moeten gaan zien welke rol waterstof precies gaat spelen, maar dat (groene) waterstof een rol krijgt in ons toekomstige energiesysteem is voor de mensen die ik sprak wel duidelijk. En in Groningen zijn er genoeg mensen mee bezig om die rol verder te onderzoeken, maar vooral vorm te gaan geven in de praktijk. Voor mij was het heel boeiend om met andere experts over de ontwikkelingen rondom waterstof in Nederland te spreken, om mijn eigen ideeƫn aan te spiegelen en aan te scherpen.
Heb je nog vragen over waterstof na het lezen van deze blog, stel ze vooral hieronder!
